    |    Reis het initiatief    |    Tips & adviezen van initiatiefnemers

Tips van initiatiefnemers over gebiedsgericht samenwerken

De werkwijze Zundert Floreert is ontstaan op basis van leren door te doen. In dat proces hebben initiatiefnemers veel ervaringen en tips gedeeld. In deze factsheets 8 tips.

Tip 1. Voldoende capaciteit overheid om toegenomen aantal initiatieven te behandelen

De pilot heeft een impuls gegeven aan het ontstaan van nieuwe initiatieven en aan initiatiefnemers in het buitengebied die al een initiatief hadden. Daarmee kwam er veel los in het gebied aan ideeën, energie en verwachtingen. Dit leverde uiteindelijk een bottleneck op in de behandeling van al die plannen bij de betrokken overheden (met name bij gemeente en provincie) en dat kan frustratie en energielekken geven bij initiatiefnemers die dan veel geduld moete hebben.  De overheden gingen met het gebiedsgericht werken vanuit een 'netwerkende' en 'responsieve' rol aan de slag en dat  stimuleerde initiatief vanuit de lokale gemeenschap. Tegelijkertijd heeft de overheid verderop in het proces ook een 'presterende' en 'rechtmatige' rol. Met name het toetsen van ontwikkelingen aan rechtmatigheid en wenselijkheid in relatie tot de andere opgaven legde een enorme druk en workload op de uitvoering.  De tip is dus om hier tijdig op te anticiperen als overheid.  Wil je meer weten over de rollen van de overheid, kijk dan deze video.

"Er wordt nog te veel gekeken naar de regels als doel, maar te weinig naar de intentie achter wetten en regels."   

Tip 4. Stel gebied en mens voorop

Bij een gebiedsgerichte aanpak moeten wat er speelt in het gebied, de mensen en de wensen leidend zijn en niet in de eerste plaats de regelgeving. De overheid verrekt nog teveel vanuit de bestaande regels in plaats van meebewegen op energie en draagvlak van de omgeving en dan kijken hoe dit mogelijk te maken. Gebiedsgericht werken is boven alles mensenwerk. Het gaat om inwoners, ondernemers en ambtenaren, die elkaar moeten vinden, kennen en horen én een extra stap willen zetten om het beste resultaat voor het gebied te bereiken. Wetten, regels, procedures en instituties zijn zo bezien 'slechts' randvoorwaardelijk; het zijn de mensen die de uitkomst samen maken. 

Tip 5. Ben een overheid met menselijk gezicht

De betrokken inwoners, ondernemers, dorpsraden en initiatiefnemers hebben behoefte aan een overheid met menselijk gezicht. Dat zit onder andere in: 

• Eén loket waar initiatiefnemer of inwoner zijn (aan)vraag kan neerleggen. Een initiatiefnemer/inwoner weet namelijk niet precies hoe de overheid is georganiseerd
• Laagdrempeligheid en nabijheid van de overheid. Een ‘overheidsbuddy’ – je eerste aanspreekpunt - die de initiatiefnemer bijstaat tot de vraag of casus is beantwoord en die kan helpen om de procedure gericht te doorlopen 
• Een goede verstandhouding: mensen ervaren de overheid dan als ‘mijn overheid’. Dat is een overheid met een menselijk gezicht, maar die wel objectief kan spreken (dus ook slecht nieuws en tegenvallers brengen). Train ambtenaren hierop; er is toch vaak schroom of terughoudendheid om vriendelijk en meedenkend om te gaan met inwoners en initiatiefnemers die ‘iets willen’, omdat er dan misschien verwachtingen worden gewekt die toc niet waargemaakt kunnen worden. Denk aan: 
  • Meer menselijke, open communicatie, en goed luisteren creëert begrip (óók voor slecht formeel nieuws) en perspectief . Bijvoorbeeld door een schouw samen met initiatiefnemer en daarbij goed te luisteren naar initiatiefnemer en aan voorkant meegeven waar je denkt dat het makkelijk gaat en moeilijk wordt, kunnen nieuwe oplossingen oppoppen bij initiatiefnemer. Dan blijkt dat oorspronkelijke plan vaak best ook aangepast kan.  
  • Begrip zit in de nuance!  
  • Het is belangrijk dat de overheid met de buitenwereld communiceert in begrijpelijke taal en jargon zo veel mogelijk mijdt.  

“Onze manier van ontwikkelen is anders dan de overheid en projectontwikkelaars traditioneel gewend zijn”  

Tip 2. Doe aan goed verwachtingsmanagement!

Zorg voor voldoende houvast op aanpak en proces, juist als je pionierend en innovatief van oud naar nieuw beweegt, nog niet duidelijk is waar dat toe leidt, en je niet kunt terugvallen op ‘wat we normaal doen’. Als je op een nieuwe manier gaat (samen)werken die niet uitgestippeld is, ontstaat er naast ruimte voor innovatieve nieuwe initiatieven ook onzekerheid. Juist dan is helder verwachtingsmanagement over de zaken die je wél weet - de (on)mogelijkheden, kaders en ieders rol - heel belangrijk. Denk aan: 

• Betrokkenen uit de lokale gemeenschap hebben er veel aan als ze de context van de overheden beter kennen: voor welke beleidsdoelen staan zij aan de lat, welke kaders liggen vast en welke niet?  En hoe ziet het eruit als je de doelen en kaders van de verschillende overheden over elkaar heen legt?  
• Wees helder over doorlooptijden 
• Voer op gezette tijden met elkaar het gesprek over verwachtingen over proces, rolafbakening en belangrijke condities voor de samenwerking 

Tip 3. Besef dat wantrouwen tegen de overheid diep kan zitten

Gegroeid wantrouwen richting de overheid los je niet in één keer op. diverse participanten geven blijk van een historisch gegroeid wantrouwen vanuit agrarische ondernemers richting de overheid (o.a. vanuit ervaringen met eerdere ruilverkavelingen). De overheid stond bij aanvang van de pilot bekend als het toetsende orgaan waarvan toch niks mag en die alleen met aanvullende eisen komt. Hierdoor houden sommige initiatiefnemers de kaarten tegen de borst, uit angst voor tegenwerking en weerstand. Het had een lange periode nodig om dit wantrouwen te doen afnemen en een stuk vertrouwen op te bouwen. 

"Ik investeer geen tijd in gesprekken met mensen die alleen met vinkjes werken. Dan wacht ik liever langer om wel met de juiste mensen om tafel te zitten. Je hebt creatieve sessies nodig om verder te komen met een innovatief concept"   

Tip 6. Heb oog voor kleine innovatieve initiatieven

Voor kleine initiatieven met een geweldig idee maar weinig macht en middelen is het moeilijk voet aan de grond krijgen. De grotere ‘machten’ (ontwikkelaars, financiers, zittende grote ondernemers) zijn dominant t.o.v. kleinschalig initiatief en de procedures zijn daar vaak ook meer op ingericht. Dit speelt mogelijk traditioneel werken en oude patronen in de kaart ten koste van innovatie via kleinschalig initiatief en nieuwe spelers. Mooie ideeën maken geen kans; het kind wordt met het badwater weggegooid. Het is belangrijk om na te denken hoe je het speelveld ook voor dit soort initiatieven toegankelijk maakt.

Tip 7. Voorkom meerdere petten

Pas op voor meerdere petten, voor een open proces in een gebied is het belangrijk dat de belangrijke spelers zoals de gebiedsregisseur (iemand uit het gebied die het gebiedsteam coördineert) persoonlijk geen inhoudelijke of zakelijk belangen heeft bij de initiatieven, want dan komt de objectiviteit in het gedrang.

Tip 8. Maken van gebiedsvisie is een waardevol proces in zichzelf

Het maken van een gebiedsvisie levert meer op dan de gebiedsvisie zelf. Als je mee nadenkt over de toekomst van het gebied, ga je ook bewuster nadenken over je eigen toekomst en welke bedrijfsvoering passend is bij de eigen toekomstwensen voor het gebied. Als je je gebied beter leert kennen qua bodem, water, historie, dan is dat stimulerend voor het eigenaarschap dat je voor het gebied voelt en neemt.