In Zundert was een bestuurlijke urgentie voor de pilot
De pilot in Zundert is gestart met een bestuurlijke opdracht. De urgentie om breder met de opgaven uit het gebied aan de slag te gaan en daarbij nieuwe manieren van werken te ontwikkelen, werd ook bestuurlijk gevoeld. Door zowel de gemeente, als de provincie en het waterschap. We hebben de bestuurders gevraagd naar hun ervaringen rondom de pilot en welke adviezen en lessen zij willen meegeven aan gebieden die ook volgens de werkwijze van de pilot aan de slag willen.
Tip 1.
Regie uit handen vraagt om vertrouwen
De nieuwe manier van werken begint met het opbouwen van vertrouwen tussen overheid en samenleving. Dit is een cultuuromslag. In Zundert heeft dit vorm gekregen door intensief samen te werken met de dorpsraden en door de inzet van de gebiedsregisseurs. Hierdoor kwam de regie voor een belangrijk deel bij het gebied zelf te liggen. En dat is spannend als bestuurder, want dit vraagt namelijk loslaten. Je moet je kwetsbaar opstellen en weet vooraf niet of je (eerder gedane) toezeggingen, beloftes en verwachtingen kunt waarmaken. Het proces ligt immers maar ten delen in jouw handen. Het helpt als er bestuurlijke commitment wordt uitgesproken door álle betrokken overheden. Begin vanuit de houding dat je niet alles aan het begin hoeft te weten, maar dat je vertrouwt op het gebiedsproces.
Tip 3.
Blijf als bestuurders naast elkaar staan
Je moet het sámen doen als bestuurders van de drie overheden. Het is belangrijk vooraf uit te spreken dat je naast elkaar blijft staan (en niet tegenover elkaar), ook als het echt schuurt en spannend wordt. Zorg voor korte lijntjes, bel elkaar op (wacht niet tot het volgende formele moment waarop je elkaar weer ziet) en zet snel de klokken weer gelijk. Als dat moeilijk gaat, pak dan terug op de stip op de horizon waar je samen voor gaat. Het is belangrijk om elkaar te blijven informeren op structurele, open, transparante en kwetsbare wijze. Je wilt samen de successen vieren, maar je wilt bij het besturen van dit soort gebiedsprocessen ook sorry durven zeggen als het niet gaat zoals gepland. Gezamenlijk moet je voorkomen dat dit soort zaken politiek worden, want de urgentie om tot oplossingen komen in het buitengebied is zodanig groot dat het niet politiek mag worden.
Tip 5.
Ontstijg verkokerd denken en werken
Het verkokerd denken moet losgelaten worden: wanneer alle opgaven in aanpak gebundeld worden bereik je meer dan de som der onderdelen. Spreek aan de voorkant uit naar je collega-bestuurders wat jouw positie is en zorg voor één heldere boodschap richting inwoners namens de drie overheden. Als laatste is het belangrijk dat je als bestuurder verantwoordelijkheid durft te nemen voor het geheel en niet alleen jouw onderdeel.
Tip 2.
Zorg voor helder herwachtingsmanagement
Ruimtelijke trajecten duren altijd langer dan inwoners of initiatiefnemers graag zien. Het is dus belangrijk om altijd
helder te zijn over het tijdspad: verwachtingsmanagement, verwachtingsmanagement, verwachtingsmanagement. Zorg tussentijds wel voor het vieren van gezamenlijke deelsuccesen!
Tip 4.
Ga voor open contact met bewoners
Een ander gedrag en inzet van inwoners en initiatiefnemers realiseer je alleen door als overheid ook anders te gaan denken en werken. Ook als bestuurder kun je in gesprek gaan met inwoners. Bijvoorbeeld op bewonersavonden: schenk de koffie in en maak een praatje. Je wilt het gebied leren kennen en weten wat daar echt speelt, in plaats van aan de tekentafel alles uitwerken en dan pas inwoners betrekken. Je mist dan vaak delen van de oplossing. Let wel op je zuiver blijft in het afgesproken proces en niet voor een individuele casus een aparte (korte) route faclitieert. Daarnaast vraagt het een houding van meedenken en ’ja, mits’ en geen houding vanuit een vink-cultuur.
Informeer en enthousiasmeer ook de bestuurders,
raden- en statenleden die verder op afstand staan
Naast de samenwerking tussen betrokken bestuurders bij de drie overheden, vraagt de nieuwe manier van werken ook iets van de gemeenteraad, de provinciale staten en het algemeen bestuur van het waterschap. Er moet meer geïnvesteerd worden aan de voorkant om later pas resultaten te bereiken. Dit is een heel andere aanpak. Ook zij zullen moeten vertrouwen op het proces en durven loslaten. Zo krijg je hen die wat meer op afstand staan ook mee:
- Het is belangrijk om de gemeenteraad, de provinciale staten en het algemeen bestuur open en transparant te blijven informeren. Niet alleen de successen en het enthousiasme, maar juist ook de traan.
- Enthousiasme en betrokkenheid bij het proces creëer je ook door bijvoorbeeld de gemeenteraad kennis te laten maken met het gebied en de betrokkenen uit de pilot. Dit kun je bijvoorbeeld doen door als wethouder niet zelf het verhaal te verhalen, maar dit door stakeholders te laten doen. De kracht komt ook uit de samenleving dus het is van belang dit over te brengen.
- Een geleerde les is dat het in sommige gevallen beter werkt om mandaat bij het college neer te leggen zodat zij sneller kan schakelen en daarmee flexibeler kan meebewegen met de processen buiten. De Omgevingswet zal hier ook een positieve invloed op hebben.
