| Reis het initiatief | Zundert Floreert
Zundert Floreert
In de pilot "Vitaal Buitengebied" ontdekten de samenwerkende partners dat vigerende regels en het reguliere (ruimtelijke) proces niet altijd voldoende uitkomst boden om prachtige initiatieven met meerwaarde voor het gebied tot wasdom te laten komen. Terwijl Zundert dit soort plannen keihard nodig heeft om vitaal te blijven. Daarom was een andere vernieuwende aanpak nodig: Zundert Floreert.
LEES VERDER
Mogelijk maken van ‘Zundert Floreert-initiatieven’
In de pilot "Vitaal Buitengebied" was de insteek om plannen die inzetten op win-win oplossingen toch mogelijk te maken. Op zoek te gaan en te oefenen met wat voor proces, (maatwerk)ondersteuning en samenwerking tussen initiatiefnemers, overheden en omgeving daarvoor nodig is. De samenwerkende partners spraken van ‘beter dan de regels’. Centraal staat niet enkel het oplossen van een probleem van een individuele ondernemer, maar juist hoe je tegelijkertijd het gebied vooruit helpt. Zundert Floreert is een nieuwe manier van werken om initiatieven die van meerwaarde zijn voor een breder gebied dan het eigen perceel van een individuele ondernemer of bewoner die zonder afwijkend proces niet ontwikkeld kunnen worden
“Langs de Beek staat het gras zo hoog,
ik zou mijn koeien daar graag neerzetten.
Nu wordt het gemaaid en afgevoerd.
Dat is eigenlijk zo zonde."
Een voorbeeld van een 'Zundert Floreert-initiatieven': een agrariër kan uitbreiden en op die manier zijn bedrijf economisch vitaal houden en draagt tegelijkertijd bij aan natuurherstel, leefbaarheid en klimaatbestendigheid. Dat doet hij door een grote wadi (infiltratievoorziening) aan te leggen met een openbaar wandelpad en nieuwe natuur eromheen. Bovendien wordt het nu voor zijn zoon met zijn jonge gezin aantrekkelijk om het bedrijf over te nemen. Het gezin brengt leven en reuring in de brouwerij en gaat vergrijzing en het wegtrekken van voorzieningen uit het dorp tegen. Door deze meerwaarde compenseert de agrariër voor bepaalde kosten die hij aan de gemeente moet betalen en voor negatieve effecten van de uitbreiding (onder andere een groter aantal vierkante meters bedrijfsoppervlakte).
De ingrediënten van Zundert Floreert
Inmiddels is de pilot afgerond en heet de nieuwe manier van werken Zundert Floreert. Zundert Floreert valt uiteen in:
- De droom van Zundert en de gebiedsvisies. Dit is de stip op de horizon waar de Zundertse gemeenschap en deelgebieden voor staan en de komende jaren naartoe werken.
- Het werkproces Zundert Floreert waarmee een plus gezet is op het reguliere ruimtelijke proces om meerwaarde initiatieven op de juiste manier te herkennen, faciliteren en ondersteunen.
- Een manier van samenwerken en leren (vastgelegd in een samenwerkingsconvenant)
Tegen het eind van de pilot hebben de samenwerkende partijen bewust een periode genomen om de overgang naar regulier werken te organiseren om zo een pilot paradox te voorkomen (lees in deze factsheet over de pilot paradox). De inzet was om de werkende onderdelen uit de pilot een plek te geven in het (nieuwe) normale werken ‘Zundert Floreert’. Of in andere woorden: Wat moet er - op basis van het geleerde in de pilot – georganiseerd, vastgelegd en gedaan worden om ook na de pilot vanuit een meerwaarde benadering aan een vitaler buitengebied te blijven werken?
Ingrediënt 1. Organiseer een tussenruimte
Organiseer een ‘tussenruimte’ als neutrale ontmoetingsplek waar dilemma’s, vraagstukken en opgaven worden besproken. Het idee erachter is dat het helpt als samenwerkende partijen op gezette tijden en volgens een afgesproken wijze hun formele (hiërarchische) pet en daarmee ook de procedures en ‘mores’ van de eigen organisatie even afzetten met de intentie om samen resultaat te bereiken voor het gebied. Want de routines van de thuisorganisaties sluiten vaak niet logisch op elkaar aan en daarmee vertroebelt direct het zicht op wat de opgave/initiatief nodig heeft. Dit kun je organiseren door:
- Gebiedsteams. Elk deelgebied heeft een gebiedsteam dat bestaat uit een mix van de verschillende betrokken overheden, organisaties en gemeenschap. Belangrijke waarden – vastgelegd in de gebiedsvisie en de droom voor heel Zundert - voor het gebied versterken staat voor iedere deelnemer voorop. De samenstelling en rol van het team is zo dat dit als een vorm van tussenruimte gezien kan worden.
- Casusoverleg. Dit is een tafel die specifiek voor Zundert Floreert is ingericht om vroegtijdig afstemming tussen de drie betrokken overheden en andere partijen zoals treeport, fruitport, dorpsraden te faciliteren, samen met initiatiefnemers. Hierdoor krijgen de partijen vroeg in het proces zicht op kansen, obstakels en eventueel maatwerk dat nodig is om het initiatief verder te brengen. Tijdens de pilot werd het casusoverleg dikwijls gecombineerd met een werkbezoek ter plaatse. Samen op de locatie zijn waar het om gaat te zijn, levert een ander gezamenlijk gesprek op
Ingrediënt 3. Leg de waarden die je per gebied wilt beschermen en versterken vast
Om te weten of en wanneer iets meerwaarde oplevert voor een bepaald gebied, moet duidelijk zijn welke waarden voor dat betreffende gebied belangrijk zijn om het gebied (in de toekomst) vitaal te maken of houden. In Zundert is in zeven deelgebieden gewerkt aan een unieke gebiedsvisie die afgestemd is op de uitdagingen en opgaven die in dat gebied spelen (lees hier de gebiedsvisies van Zundert). Daarnaast is voor heel Zundert de droom ‘Zundert Floreert’ ontstaan vanuit gemeenschap en samenwerkende organisaties (zie kader hieronder). Samen met de omgevingsvisie geeft dit kader en houvast om voor elk initiatief te bekijken of en hoe de meerwaarde van de Zundert Floreert werkwijze mogelijk is. En om uit te leggen waarom het ene initiatief een (net) andere procedure doorloopt dan het andere.
Ingrediënt 5. Bestendig, evalueer en vier de samenwerking!
Een samenwerking tussen partijen is er niet ineens. Het ontwikkelt en groeit door de loop van de tijd. In de pilot "Vitaal Buitengebied" is geleerd dat het belangrijk is voor het bestendigen van de samenwerking om op gezette tijden te terug te kijken, vooruit te blikken én te vieren wat er bereikt is. In Zundert startte de samenwerking met de ondertekening van een intentieverklaring tijdens het bloemencorso van 2018. Die samenwerking is in 2022 bestendigt met een samenwerkingsconvenant tijdens de viering van de samenwerking. Hierin is nog eens benadrukt waarom er samengewerkt wordt, maar ook op hoe dit de komende periode - als de pilot stopt en overgaat in de nieuwe manier van werken Zundert Floreert – verder gaat en wat hiervoor georganiseerd wordt. Daarnaast is de droom Zundert Floreert vastgelegd en is afgesproken om jaarlijks de samenwerking tegen het licht te houden en het resultaat ervan te vieren! Hier vind je het samenwerkingsconvenant.
Ingrediënt 2. Organiseer een apart en passend proces voor meerwaarde-initiatieven
Om Zundert Floreert-initiatieven tot wasdom en uitvoering te laten komen, is er vaak maatwerk nodig. Dat maatwerk zit onder andere
- In het zoeken naar ruimte in de regels
- Een meerwaarde/compensatie berekening om een plan financieel rond te krijgen
- Specifieke ondersteuning of meedenkkracht voor de initiatiefnemers
- Extra overleg tussen betrokken overheden en partijen uit de omgeving.
- Een afwijkende doorlooptijd.
Voor de energie en het vertrouwen van initiatiefnemers is het heel belangrijk dat ook zij op bepaalde ijkpunten, termijnen, processtappen en kaders kunnen varen en terugvallen. Organiseer daarom een apart en passend (ruimtelijk) proces voor meerwaarde-initiatieven. In Zundert kreeg dit vorm in een extra route als plus op de reguliere ruimtelijke procedures en besluitvorming. De start van het proces loopt gelijk, maar de meerwaarde-initiatieven nemen een ‘vent-weg’ en voegen dan later weer in op het reguliere proces. Door dit Zundert Floreert-pad worden meerwaarde-initiatieven gestimuleerd, beter herkend, en op zo’n wijze ondersteunt dat hun levensvatbaarheid toeneemt. In de factsheet ‘Ik heb een initiatief: is Zundert Floreert iets voor mij’ lees je meer over dit proces.
Ingrediënt 4. Maak een functionaris vrij voor de rol van gebiedsadviseur
In de werkwijze Zundert Floreert speelt de gebiedsadviseur en belangrijke rol (lees hier meer over de gebiedsadviseur). Hoe je deze rol ook noemt, het gaat erom dat er iemand vrijgemaakt wordt – in Zundert is dat iemand van de gemeente - die:
- Veel in het gebied aanwezig is
- De ins and outs van het gebied kent
- Er een netwerk opbouwt
- Laagdrempelig benaderbaar is door bewoners, agrariërs of andere partijen die een plan hebben.
Deze persoon ademt de Zundert Floreert werkwijze en herkent en helpt meerwaarde-initiatieven (in de dop of al verder gevorderd). Dat doet hij door hen te informeren over de te nemen (formele) stappen en door mee te denken en waar nodig te faciliteren (niet overnemen, maar wel schakelen en op weg helpen).
De droom van Zundert
“Kont omhoog, kop naar beneden. Zo zijn we in Zundert ooit begonnen; arme mensen op arme grond. Met zelf hard werken en volhouden hebben we ons vanuit gemengde agrarische bedrijven ontwikkeld naar een diversiteit aan gespecialiseerde bedrijven, waaronder onze prominente en florerende boom- en zachtfruit sector.
Duidelijke signalen kondigen nu aan dat een nieuwe cyclus begint met klimaat- en weersextremen, bodem uitputting en marktverschuivingen. Door schaalvergroting komen steeds meer agrarische gebouwen leeg te staan; het landschap verzakelijkt; water wordt (vaker) schaars; hernieuwbare energie vraagt ruimte; er zijn steeds meer personeelstekorten. Zoals we nu werken maken we ons in Zundert te kwetsbaar voor externe ontwikkelingen. We moeten hier in het buitengebied samen de regie en verantwoordelijkheid leren pakken.
De werkwijze van de afgelopen periode: ‘Ik Floreer’ blijft voor iedereen beschikbaar. Maar we onderzoeken bij elk initiatief ook, of en hoe de meerwaarde van de ‘Zundert Floreert’ werkwijze mogelijk is. Partijen maken voor zichzelf èn voor elkaar de volhoudbare condities. Via concrete initiatieven dragen steeds meer partijen bij aan het realiseren van de droom.
Kop omhoog, handen uit de mouwen, armen uitgestrekt. Zo nodigen we in Zundert overheden, terreinbeheerders en burgers uit om met de ondernemers te floreren. Ons doel is dat er ook na droge maanden water is voor ondernemers en natuur. De kernen en het buitengebied maken van het hele grondgebied een krachtig ‘Praktijkcentrum voor extreem weer’. De mensen in het gebied doen samen wat nodig is om het gebied stap voor stap gezonder, toekomstbestendiger, en robuuster te maken: Zundert Floreert.”
Meer weten?
Wil je meer weten over de tussenruimte? Lees dan de publicatie van Cees Anton de Vries. Hier vind je meer informatie over de werkwijze van Zundert Floreert. Ben je initiatiefnemer en wil je weten wat Zundert Floreert voor jou kan betekenen? Gan dan naar deze factsheet 'Is Zundert Floreert iets voor mij?".
